Dieta LOW FODMAP – praktyczny poradnik

Dieta uboga w FODMAP znajduje zastosowanie w dość wielu przypadkach i może okazać się wysoce pomocna. Niestety wiąże się również ze stosunkowo dużym ryzykiem niedoborów pokarmowych (przy jej niewłaściwym zbilansowaniu), stąd należy rozsądnie rozpatrzyć zasadność jej wprowadzania. Postarałem się sporządzić swego rodzaju poradnik w tym zakresie.

Czym są FODMAP?

Fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole, czyli specyficzny rodzaj krótkołańcuchowych węglowodanów, które nie są w pełni trawione lub są wolno wchłaniane w jelitach. Ze względu na swoje właściwości (aktywność osmotyczna) prowadzą do nagromadzenia się wody w jelitach, a następnie przedostając się do jelita grubego, łatwo ulegają fermentacji. Skutkiem ich rozkładu jest produkcja gazów (metan, wodór), które rozciągają ściany jelit.

Przykładem FODMAP’ów są fruktany, laktoza, fruktoza, ksylitol lub erytrytol [1].

Czym jest dieta LOW FODMAP i jakie ma zastosowanie?

Dieta LOW FODMAP została opracowana przez naukowców z Monash Univeristy, która z założenia ma eliminować/ograniczać grupy produktów zasobnych w FODMAP [1].

Została ona zaprojektowana z myślą o pacjentach cierpiących na Zespół Jelita Drażliwego (IBS). Zaobserwowano bowiem, że jej wprowadzenie okazuje się skuteczne w łagodzeniu lub eliminacji symptomów IBS (w badaniach naukowych, zmniejszenie objawów notowano nawet u 86% pacjentów) [2].

Zastosowanie diety LOW FODMAP prawdopodobnie nie ogranicza się jednak tylko do IBS. Sugeruje się, że jest ona pomocna w leczeniu czynnościowych objawów żołądkowo-jelitowych (m.in. przy chorobie zapalnej jelit) [3].

Wydaje się również, że u niektórych sportowców pojawiające się w trakcie wysiłku problemy ze strony układu pokarmowego mogą być łagodzone w wyniku podobnego postępowania żywieniowego ograniczającego produkty o wysokiej zawartości FODMAP [4-6].

Jak przeprowadzić protokół?

W przypadku zespołu jelita drażliwego, ścisła dieta LOW FODMAP jest przeważnie wprowadzana na okres 4-6 tygodni. Co ważne – rozpoznanie IBS należy potwierdzić przed rozpoczęciem stosowania diety. Po tym czasie ocenia się jej skuteczność. Jeśli nie zaobserwowano pozytywnych następstw (ustąpienie/ograniczenie objawów) to należy szukać innych rozwiązań żywieniowych. Jeżeli natomiast nastąpiła poprawa – należy rozpocząć stopniowe wprowadzanie pokarmów zasobnych w FODMAP i obserwować reakcje na poszczególne produkty. Swego rodzaju sukcesem jest odnalezienie konkretnych pokarmów, które powodują u pacjenta niepożądane objawy [1,7].

W przypadku sportowców, dietę ubogą w FODMAP wprowadza się na istotnie krótszy okres (w badaniach interwencyjnych był to przeważnie tydzień) [4-6].

Jakie produkty należy eliminować?

Tabela z przykładowymi produktami:

Warto zapamiętać, że nie każdy produkt z grupy HIGH FODMAP powoduje niepożądane objawy u każdej osoby z zespołem jelita drażliwego. Ponadto, dość często zdarza się, że problematyczna jest dawka a nie sam produkt. Przykładowo – mleko do kawy może być dobrze tolerowane, lecz pełna szklanka już niekoniecznie. Kluczowa jest więc indywidualizacja i baczna obserwacja pacjenta.

*Rzetelne przyporządkowanie pokarmów w zależności od zawartości FODMAP można znaleźć w płatnej aplikacji Monash Univeristy [1].

Na co zwrócić uwagę?

Niestety dieta LOW FODMAP może nieść za sobą potencjalne problemy. Eliminując sporą ilość produktów zwiększamy ryzyko niedoborów pokarmowych, stąd zasadność jest wprowadzania należy skonsultować z lekarzem lub dietetykiem. Niezmiernie problematyczne jest to, że większość produktów o wysokiej zawartości FODMAP jest zwyczajnie „zdrowa”. Wprowadzana dieta LOW FODMAP powinna być więc ułożona przez specjalistę by zadbać o odpowiednią podaż witamin, składników mineralnych, błonnika, czy NNKT. Równie kłopotliwe mogą być zmiany w mikrobiocie jelitowej, których długoterminowy wpływ na zdrowie jest jeszcze niejasny.